Παρέα με την έλλειψη ενημέρωσης συνήθως πάνε και οι αρνητικοί συσχετισμοί σχετικά με αυτήν τη νευροαναπτυξιακή διαταραχή. Τι είναι η ΔΕΠΥ όμως; Ένα καλό επίπεδο ενημέρωσης μπορεί να βοηθήσει πολύ στην αλλαγή της οπτικής των ανθρώπων για τη ΔΕΠΥ. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε τι είναι η ΔΕΠΥ για να κατανοήσουμε καλύτερα την πάθηση και πώς να υποστηρίξουμε αυτόν που την έχει.
Όταν ακούμε τις λέξεις Υπερκινητική Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής ή ΔΕΠΥ, συχνά σκεφτόμαστε την εικόνα ενός ζωηρού και υπερκινητικού μικρού παιδιού που συνεχώς κάνει φασαρία, παίζει , δεν μπορεί να καθίσει ακίνητο και δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στο σχολείο. Ωστόσο, αυτό δεν συμβαίνει πάντα με τη ΔΕΠΥ.
Τι ακριβώς είναι η ΔΕΠΥ;
Τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με ΔΕΠΥ μπορεί να εμφανίζουν διαφορετικά συμπτώματα που αφορούν τις δεξιότητες και τις εκτελεστικές λειτουργίες τους.
Για πολλά παιδιά με ΔΕΠΥ, τα συμπτώματα που υπάρχουν μπορεί να περιλαμβάνουν δυσκολία με την αυτορρύθμιση, δυσκολία στην προσοχή ή ακόμα και μαθησιακή δυσκολία που μπορεί να εμποδίσει τη διανοητική τους ανάπτυξη. Λόγω των συμπτωμάτων, μπορεί επίσης να επηρεαστεί η συμπεριφορά ενός παιδιού.
Περισσότερες δυσκολίες μπορεί να εμφανιστούν σε ενήλικες που αγωνίζονται με τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Μπορεί να έχουν πρόβλημα με τον ύπνο, να έχουν δυσκολία στη διαχείριση συγκεκριμένων συμπεριφορών ή να θεωρούν ότι είναι δύσκολο να επικεντρωθούν σε επαγγελματικά καθήκοντα. Ωστόσο, αυτά τα σημεία και συμπτώματα είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Τα καλά νέα είναι ότι υπάρχουν πολλά στοιχεία και μελέτες για να διευρύνουμε τις γνώσεις μας σχετικά με αυτό.
Αλλά αυτό το άρθρο δεν είναι για το τι είναι η ΔΕΠΥ. Σε τελική ανάλυση, υπάρχουν πολλοί άλλοι πόροι εκεί έξω που καθορίζουν τι είναι η ΔΕΠΥ με πλήρη λεπτομέρεια.
Αυτό το άρθρο στοχεύει να καταρρίψει ορισμένους μύθους και παρανοήσεις σχετικά με τη ΔΕΠΥ που δυστυχώς εξακολουθούν να επικρατούν στην κοινωνία μας. Αυτές οι ψευδείς πεποιθήσεις μπορεί να είναι επιζήμιες όχι μόνο για τα άτομα με ΔΕΠΥ, αλλά και για τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν με τη λίστα με το τι δεν είναι η ΔΕΠΥ.
Η ΔΕΠΥ δεν είναι αποτέλεσμα κακής γονικής μέριμνας
Δεδομένου ότι πολλοί άνθρωποι αναρωτιούνται για την προέλευση αυτής της πάθησης ψυχικής υγείας, μπορεί να αρχίσουν να χτίζουν γύρω από θεωρίες που φαίνεται να έχουν νόημα.
Η ΔΕΠΥ δεν είναι αποτέλεσμα “κακής ανατροφής των παιδιών”
Για παράδειγμα, κάποιος ισχυρίζεται: «Η ΔΕΠΥ μπορεί να προκαλείται από πρόωρο τοκετό ή χαμηλό βάρος γέννησης λόγω κάποιας φαρμακευτικής αγωγής που έλαβε η μητέρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης» ή “Αφήσατε το παιδί σας να δει πάρα πολλά κινούμενα σχέδια ή ταινίες κινουμένων σχεδίων; Φαίνεται να μιμούνται συμπτώματα ΔΕΠΥ από εκεί;”
Ίσως να τα έχετε ακούσει τέτοιους ισχυρισμούς από πολλές πηγές αλλά στην πραγματικότητα δεν βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα.
Κάποια ερευνητικά δεδομένα λένε ότι υπάρχει μια γενετική σύνδεση στην ύπαρξη ΔΕΠΥ. Με άλλα λόγια, εάν οι γονείς ή κάποιος συγγενής σας έχει λάβει διάγνωση, οι πιθανότητες να το έχετε αυξάνονται. Υπάρχουν επίσης ορισμένοι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η έκθεση σε μόλυβδο, που μπορούν να συμβάλουν στην εμφάνιση αυτής της νευροαναπτυξιακής διαταραχής.
Ούτε μια φορά δεν θα δείτε μια πηγή που βασίζεται στην επιστήμη να λέει ότι η κακή ανατροφή των παιδιών προκαλεί ΔΕΠΥ.
Η ΔΕΠΥ δεν είναι ασθένεια
«Ελπίζω να γίνει καλά από τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ και να αρχίσει να φέρεται φυσιολογικά».
Ίσως έχετε ακούσει κάποιον να κάνει τέτοια σχόλια, αναφερόμενος σε ένα παιδί που εμφανίζει κάποια χαρακτηριστικά ΔΕΠΥ. Ωστόσο, η ΔΕΠΥ δεν μπορεί να θεραπευτεί όπως κάποια ασθένεια. Επίσης δεν υποχωρεί οριστικά λόγω λήψης φαρμάκων.
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας είναι μια νευροαναπτυξιακή διαταραχή που σχετίζεται με ανισορροπίες νευροδιαβιβαστών μέσα στον εγκέφαλό μας. Το σύστημα ντοπαμίνης και νορεπινεφρίνης μπορεί να είναι ο λόγος που πολλά άτομα με ΔΕΠ-Υ έχουν δυσκολία να εστιάσουν και να διατηρήσουν τη συγκέντρωση σε ένα πράγμα. Αυτό μπορεί επίσης να έχει ως αποτέλεσμα να φαίνονται αγχωμένοι ή παρορμητικοί κατά καιρούς. Η θεραπεία της ΔΕΠΥ σημαίνει μόνο διαχείριση των συμπτωμάτων της μέσω συμπεριφορικής θεραπείας, λήψης φαρμάκων ή συνδυασμού και των δύο.
Η ΔΕΠΥ είναι μια δια βίου νευροαναπτυξιακή διαταραχή χωρίς «θεραπεία». Τα συμπτώματά του μπορούν να ελεγχθούν και να αντιμετωπιστούν, αλλά η κατάσταση θα εξακολουθεί να υπάρχει για να ζήσει το άτομο για όλη του τη ζωή. Ως εκ τούτου, τα άτομα με αυτή τη διαταραχή χρειάζονται να βρουν τρόπους να αντιμετωπίσουν τα συμπτώματά τους.
Η ΔΕΠΥ δεν είναι τεμπελιά
Συχνά, όταν ένα άτομο με ΔΕΠΥ δεν ενδιαφέρεται να κάνει κάτι, μερικοί άνθρωποι συμπεραίνουν αμέσως ότι το άτομο είναι απλώς τεμπέλης. Ωστόσο, η ΔΕΠΥ δεν είναι καθόλου τεμπελιά. Πολλοί άνθρωποι με ΔΕΠΥ συχνά δυσκολεύονται να εστιάσουν και να διατηρήσουν πληροφορίες λόγω της υπερκινητικότητας ή της παρορμητικότητάς τους. Το βρίσκουν επίσης δύσκολο να ολοκληρώσουν συγκεκριμένες εργασίες επειδή αποσπώνται εύκολα από άλλα πράγματα γύρω τους, όπως μουσική, θορύβους που προέρχονται από τηλεόραση ή οποιαδήποτε περιβαλλοντικά ερεθίσματα. Όταν οι εγκέφαλοι με ΔΕΠΥ συγκεντρώνονται και ενδιαφέρονται για μια συγκεκριμένη δραστηριότητα, μπορεί να καταφέρουν πράγματα πολύ καλύτερα από άλλα άτομα που δεν έχουν ΔΕΠΥ.
Τις περισσότερες φορές, μπορεί να είναι δύσκολο να καταλάβουμε από πού προέρχεται αυτή η αποφυγή για το κάθε άτομο ξεχωριστά, αλλά είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν πρόκειται για τεμπελιά. Σημαίνει μόνο ότι το άτομο με ΔΕΠΥ δυσκολεύεται περισσότερο από το «κανονικό» να ολοκληρώσει κάτι.
Η ΔΕΠΥ δεν είναι μια φάση που περνά ο καθένας
«Αυτά που περιγράφεις είναι κάτι που μπορεί να συμβεί σε όλους». Σχόλια όπως αυτό μπορεί να ακυρώσουν τα συναισθήματά μας. Πράγματι όλοι μας μπορεί να νιώσουμε έντονα συναισθήματα νευρικότητας και υπερκινητικότητας. Να ξεκινάμε πράγματα και να τα αφήνουμε στη μέση ή να είμαστε αναβλητικοί και αφηρημένοι. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι όλοι έχουμε ΔΕΠΥ.
Η ΔΕΠΥ δεν είναι «τάση»
Ωστόσο, το να έχεις χίλιες σκέψεις, να δυσκολεύεσαι να οργανώσεις εργασίες σε σημείο που επηρεάζει την παραγωγικότητά σου και να κάνεις απρόσεκτα λάθη, δεν φαίνεται σαν μια φάση που περνάνε όλοι. Οι δυσκολίες αυτές είναι επίμονες και διαρκείς, επηρεάζουν περισσότερα από ένα τομέα της καθημερινότητάς των ατόμων με ΔΕΠΥ, είτε στο σχολείο, είτε στο γραφείο, είτε ακόμα και στο σπίτι.
Μια φάση είναι κάτι που φεύγει μετά από κάποιο χρονικό διάστημα.
«Μα δε φαίνεται να έχεις ΔΕΠΥ»
Δεν μπορείς να κοιτάς έναν άνθρωπο και να του πεις αμέσως τι έχει. Κάτι τέτοιο μπορεί να θεωρηθεί επικριτικό, ακατάλληλο και απλά λάθος. Το θέμα με τη ΔΕΠΥ είναι ότι πρόκειται για μια νευρολογική διαταραχή που αλλάζει τον τρόπο λειτουργίας του εγκεφάλου μας, όπως και με άλλες παθήσεις ψυχικής υγείας. Δεν φαίνεται εξωτερικά, αλλά υπάρχει. Έτσι, όπως είναι λάθος να υποθέσουμε ότι κάποιος έχει μία ψυχική διαταραχή, είναι επίσης λάθος να πούμε ότι δεν την έχει απλώς επειδή δεν το δείχνει – ειδικά όταν έχει ήδη διαγνωστεί.
Η ΔΕΠΥ δεν είναι πάντα προφανής
Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας μπορεί να διαγνωστεί μόνο από έναν ειδικευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας, όπως είναι ο Νευροψυχολόγος, όχι μόνο από οποιονδήποτε είδε κάποια συμπτώματα στο διαδίκτυο και είπε σε άλλους “Φαίνεται ότι έχετε ΔΕΠΥ”. Ένα καθιερωμένο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο για Ψυχικές Διαταραχές χρησιμοποιείται ως βάση για τη διάγνωση της ΔΕΠΥ. Αυτά τα διαγνωστικά κριτήρια χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της τρέχουσας λειτουργίας ενός ατόμου για να διαπιστωθεί εάν πληρούν τις προϋποθέσεις για μια διάγνωση ΔΕΠΥ. Ένα απομονωμένο «Τεστ ΔΕΠΥ» ή μια πρόχειρη διάγνωση μόνο ως επικίνδυνη μπορεί να χαρακτηριστεί.
Το να έχεις ΔΕΠΥ δεν είναι το «τέλος»
«Ένας ενήλικας δε μπορεί να έχει ΔΕΠΥ, αυτό είναι καταστροφικό!» Το να έχεις ΔΕΠΥ δεν είναι το τέλος του κόσμου. Είναι η αρχή και η αρχή μιας συναρπαστικής ζωής που θα μάθεις να διαχειρίζεσαι και να παίρνεις τον έλεγχο. Είναι μια νευρολογική διαταραχή που πρέπει να κατανοήσεις και να αποδεχθείς γιατί θα είναι μαζί σου για το υπόλοιπο της ζωής. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να πετύχεις σπουδαία πράγματα και να απολαύσεις όμορφες στιγμές ή ότι φταίει για τα πάντα στη ζωή μας.
Μπορείς ακόμα να κάνεις τα πράγματα που αγαπάς, απλώς ίσως διαφορετικά. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι εκεί έξω που έγιναν επιτυχημένοι στον τομέα τους και έχουν ΔΕΠΥ. Επομένως, μην αφήσετε ποτέ κανέναν να σας πει ότι δεν μπορείτε να κάνετε κάτι λόγω της ΔΕΠΥ. Μπορείς και θα το κάνεις. Να θυμάστε πάντα ότι η ΔΕΠΥ δεν είναι το τέλος. Είναι μόνο η αρχή.
Περιβάλλετε τον εαυτό σας με άτομα που θα σχηματίσουν το υποστηρικτικό σας δίκτυο, την οικογένεια σας, τους φίλους σας, το σύντροφο σας, τον ψυχολόγο ή θεραπευτή σας. Αυτοί οι άνθρωποι θα είναι η δύναμή σας όταν νιώσετε ότι δεν μπορείτε να συνεχίσετε άλλο και θα σας υπενθυμίσουν ότι η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας δεν είναι κάτι κακό.
Ιωάννα Σαμαρά
Νευροψυχολόγος, Ειδική Aγωγή
Παιδιών και Εφήβων
Εικόνα: Khosrork/Getty Images