Έρωτας και συντροφικότητα: Δύο μορφές σχέσης, δύο τρόποι σύνδεσης

Συχνά χρησιμοποιούμε τους όρους “έρωτας” και “συντροφικότητα” σαν να μιλάμε για το ίδιο πράγμα. Στην πραγματικότητα, όμως, ο έρωτας και η συντροφικότητα είναι δύο διαφορετικές εμπειρίες, με ξεχωριστή δυναμική και ψυχικό βάθος. Μπορεί να συνυπάρχουν στην ίδια σχέση, να εναλλάσσονται ή και να συγκρούονται. Πρόκειται για δύο δυναμικές μορφές με ξεχωριστές ανάγκες, γλώσσες και αλληλεπιδράσεις.

Ο έρωτας: το ξαφνικό και το ανεξήγητο

Ο έρωτας εμφανίζεται συχνά χωρίς προειδοποίηση. Δεν τον ελέγχεις, δεν τον προγραμματίζεις. Δεν είναι λογική επιλογή, αλλά κατάσταση. Ξεκινά συχνά από μια έντονη έλξη, μια αίσθηση πληρότητας που μοιάζει να υπερβαίνει το «εγώ». Κάποιες φορές είναι γλυκός, άλλοτε επώδυνος· μια εμπειρία που ενώνει αλλά και αποδιοργανώνει.

Η ανάγκη για ένωση, για να «γίνουμε ένα» με τον άλλο, είναι στο κέντρο αυτής της φάσης. Η απόσταση και ο χωρισμός βιώνονται συχνά σαν απειλές, γιατί η ερωτική σύνδεση φέρει μαζί της μια έντονη συναισθηματική έκθεση. Σε πολλούς πολιτισμούς, ο έρωτας περιγράφεται, σχεδόν μοιραία, ως κάτι που «συμβαίνει» σε εμάς, και όχι κάτι που επιλέγουμε. Ο ερωτευμένος συχνά δεν ξεχωρίζει τα επιμέρους χαρακτηριστικά του άλλου· δεν αγαπά επειδή ταιριάζουν, αλλά επειδή τον βιώνει ως απαραίτητο. Στον έρωτα, δεν υπάρχει μέτρο: όλα είναι «πολύ». Πολύ έντονα, πολύ δυνατά, πολύ όλα.

Η συντροφικότητα: το συνειδητό και το σταθερό

Αντίθετα, η συντροφικότητα είναι περισσότερο επιλογή παρά παρόρμηση. Δεν βασίζεται στο ξάφνιασμα του έρωτα, αλλά στη συνείδηση του μαζί. Προϋποθέτει καθημερινή συνύπαρξη, κοινές εμπειρίες, τρυφερότητα, αμοιβαία φροντίδα. Είναι ένα είδος σχέσης που οργανώνεται γύρω από την οικειότητα, την ασφάλεια και τη δέσμευση.

Η συντροφική σχέση χτίζεται σταδιακά. Περιλαμβάνει όρια, συνεννόηση, συμβάσεις. Δεν χαρακτηρίζεται από την «ανομία» του έρωτα, αλλά από έναν εσωτερικό κώδικα που στηρίζεται στον σεβασμό και την αμοιβαία πρόθεση παραμονής.

Δύο διαφορετικά συστήματα

Αν ο έρωτας είναι μια εμπειρία όπου τα πάντα εννοούνται χωρίς να λέγονται, η συντροφικότητα ζητά διάλογο, σαφήνεια, επεξεργασία. Ο ένας λειτουργεί σαν κατάσταση συναισθηματικής έξαρσης· ο άλλος σαν πεδίο καλλιέργειας. Δεν πρόκειται απλώς για στάδια, αλλά για διαφορετικούς τρόπους συνάντησης: ο έρωτας ζητά συγχώνευση, η συντροφικότητα αποδοχή της ατομικότητας.

Η σεξουαλικότητα ως σύνδεση

Στον έρωτα, το σεξ μπορεί να είναι έντονο και αυθόρμητο. Στη συντροφικότητα όμως, συχνά απαιτεί χώρο, χρόνο και επικοινωνία. Η επιθυμία δεν είναι δεδομένη – είναι κάτι που καλλιεργείται, και χρειάζεται και τους δύο παρόντες.

Όταν δεν μιλάμε για όσα μας απομακρύνουν, χάνεται η δυνατότητα να συναντηθούμε πραγματικά. Η σωματική εγγύτητα είναι και αυτή ένας τρόπος να πούμε: «είμαι ακόμα εδώ μαζί σου».

Και τι γίνεται με τον χρόνο;

Σε πολλές περιπτώσεις, η ερωτική σχέση μεταβάλλεται με την πάροδο του χρόνου. Η ένταση μπορεί να μειωθεί, το πάθος να δώσει χώρο στη σταθερότητα. Αυτό δεν σημαίνει πως η σχέση έχει τελειώσει. Aντίθετα, για πολλούς είναι η στιγμή που η σύνδεση βαθαίνει. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι μακροχρόνιες σχέσεις στηρίζονται σε αυτή τη μετάβαση: από το παρορμητικό στο συνειδητό, από το έντονο στο σταθερό. Ο έρωτας, στην αρχική του μορφή, δεν μπορεί να διατηρηθεί επ’ αόριστον. Αυτό που μπορεί όμως να εξελιχθεί, είναι η ικανότητα να συνδεόμαστε ξανά και ξανά, με τρόπους που περιλαμβάνουν και τη σωματική και τη συναισθηματική εγγύτητα.

Τι γνωρίζουμε για τις διαφορές ανά φύλο;

Ορισμένες μελέτες υποδεικνύουν ότι οι άνδρες ενδέχεται να βιώνουν τον έρωτα με μεγαλύτερη ένταση. Όταν όμως, εξετάζουμε τη συντροφικότητα, την οικειότητα, τη δέσμευση, την καθημερινή σύνδεση, δεν παρατηρούνται σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα φύλα. Ίσως, τελικά αυτό που μας ενώνει να είναι πιο ισχυρό από εκείνο που μας διαφοροποιεί.

Ένα κλείσιμο χωρίς συμπέρασμα

Μπορεί να υπάρξει σχέση χωρίς τον έρωτα; Ή έρωτας χωρίς συντροφικότητα; Ίσως η απάντηση να βρίσκεται όχι στο να επιλέξουμε το ένα ή το άλλο, αλλά στο να επιτρέπουμε στη σχέση μας να περνά από φάσεις και να τις τιμάμε όλες. Κάποιες γεμάτες φλόγα, άλλες ήρεμες, αλλά εξίσου ουσιαστικές.

Ο έρωτας και η συντροφικότητα δεν βρίσκονται απαραίτητα σε σύγκρουση. Μπορούν να συνυπάρχουν, να διαδέχονται ο ένας τον άλλο ή και να επανέρχονται μέσα στον χρόνο. Το πιο σημαντικό είναι να αναγνωρίζουμε πού βρισκόμαστε, τι χρειαζόμαστε και πώς μπορούμε να μείνουμε σε μια σχέση που συνεχίζει να μας αφορά.

Βιβλιογραφία

Jatfield, E., Pillermer, J. T., O’ Brien, M. U., & Le, Y. L. (2008). Endurance of love: Passionate and companionate love in newlywed and long-term marriages. Interpersona, 2(1), 35-64.

Meyers, S. A., & Berscheid, E. (1997). The language of love: the difference a preposition makes. Personality and Social Psychology Bulletin, 23, 347-362.

Mikulincer, M., & Goodman, G. S. (2006). Dynamics of romantic love: attachment, caregiving, and sex. The Guilford Press.

Retzer, A. (2004). Couples systemic therapy. University Studio Press.

Ξένια Παπαδοπούλου

Οικογενειακή, Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια